یونی سوآپ (Uniswap) یک صرافی غیرمتمرکز کریپتو است که بر روی بلاک چین اتریوم اجرا می شود. اکثریت قریب به اتفاق معاملات کریپتو در صرافی‌های متمرکز مانند کوین بیس و بایننس انجام می‌شوند. این پلتفرم‌ها که توسط یک مرجع واحد (شرکتی که صرافی را اداره می‌کند) اداره می‌شوند، از کاربران می‌خواهند وجه خود را تحت کنترل خود قرار دهند و از یک سیستم دفتر سفارشات سنتی برای تسهیل مبادلات استفاده کنند. برای آشنایی با صرافی یونی سواپ، بهتر است ابتدا نگاهی به مفهوم صرافی متمرکز بیندازیم.
مفهوم صرافی متمرکز
در معاملات مبتنی بر دفتر سفارشات، سفارشات خرید و فروش در یک لیست همراه با کل مبلغ ثبت شده برای هر سفارش ارائه می‌شود. مقدار سفارشات خرید و فروش‌های باز برای یک دارایی به عنوان «عمق بازار» شناخته می‌شود. برای انجام یک معامله موفق با استفاده از این سیستم، یک سفارش خرید باید با یک سفارش فروش که در دفترچه سفارشات در مقابل آن درج می‌شود، با همان مقدار و قیمت دارایی مطابقت داده شود و بالعکس.
برای مثال، اگر می‌خواهید یک بیت کوین (BTC) را به قیمت 33,000 دلار در یک صرافی متمرکز بفروشید، باید منتظر بمانید تا خریداری در طرف دیگر دفتر سفارش ظاهر شود که به دنبال خرید بیت کوین با آن قیمت یا بالاتر است.
مشکل اصلی این نوع سیستم‌ها نقدینگی است که در این زمینه به عمق و تعداد سفارش‌های موجود در دفترچه سفارشات در هر لحظه اشاره دارد. اگر نقدینگی کم باشد، به این معنی است که معامله گران ممکن است نتوانند سفارشات خرید یا فروش خود را تکمیل کنند.
تصور کنید که صاحب یک غرفه مواد غذایی در یک بازار خیابانی هستید. اگر بازار خیابانی با وجود غرفه‌دارانی که اجناس خود را می‌فروشند و مردمی که محصولات را می‌خرند شلوغ باشد، بازار لیکویید یا نقدشونده محسوب می‌شود. اگر بازار خلوت بود و خرید و فروش کم بود، بازار محدود (با نقد شوندگی پایین) محسوب می‌شد.
یونی سوآپ (Uniswap) چیست؟
یونی سوآپ یک صرافی کاملاً غیرمتمرکز است – به این معنی که متعلق به یک نهاد واحد نیست – و از نوع نسبتاً جدیدی از مدل معاملاتی، به نام پروتکل نقدینگی خودکار استفاده می کند. پلتفرم Uniswap در سال 2018 بر روی بلاک چین اتریوم، دومین پروژه بزرگ ارزهای دیجیتال جهان از نظر ارزش بازار، ساخته شد که آن را با تمام توکن‌ها و زیرساخت‌های ERC-20 مانند خدمات کیف پول MetaMask و MyEtherWallet سازگار می‌کند.
یونی سوآپ کاملاً Open Source است؛ به این معنی که هر کسی می‌تواند کد را برای ایجاد صرافی‌های غیرمتمرکز خود کپی کند. حتی به کاربران اجازه می‌دهد تا توکن‌ها را به صورت رایگان در صرافی لیست کنند. صرافی‌های متمرکز معمولی مبتنی بر سود هستند و هزینه‌های بسیار بالایی را برای فهرست کردن کوین‌های جدید دریافت می‌کنند. بنابراین، این مسئله به تنهایی یک تفاوت قابل توجه است. از آنجایی که یونی سوآپ یک صرافی غیرمتمرکز (DEX) است، همچنین به این معنی است که کاربران همیشه کنترل وجوه خود را حفظ می‌کنند. این سازوکار برخلاف یک صرافی متمرکز است که معامله‌گران را ملزم می‌کند کنترل کلیدهای خصوصی خود را به صرافی واگذار کنند تا سفارشات به جای اجرا بر روی یک بلاک چین، در یک پایگاه داده‌ی داخلی ثبت شوند که هم زمان‌بر و هم گران‌تر است. با حفظ کنترل کلیدهای خصوصی، خطر از دست دادن دارایی‌ها در صورت هک شدن صرافی از بین می‌رود. طبق آخرین آمار، یونی سوآپ در حال حاضر چهارمین پلتفرم بزرگ امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) است و دارایی‌های دیجیتال به ارزش بیش از ۳ میلیارد دلار در پروتکل این صرافی قفل شده است.
نحوه عملکرد Uniswap
یونی سوآپ روی دو قرارداد هوشمند اجرا می‌شود؛ یکی قرارداد هوشمند Exchange یا معامله و دیگری Factory یا سازنده. اینها برنامه‌های کامپیوتری خودکاری هستند که برای انجام عملکردهای خاص در صورت رعایت شرایط خاص طراحی شده‌اند. در این مثال، قرارداد هوشمند Factory برای افزودن توکن‌های جدید به پلتفرم استفاده می‌شود و قرارداد Exchange، همه مبادلات یا معاملات توکن‌ها را تسهیل می‌کند. هر توکن مبتنی بر ERC20 را می توان با توکن دیگری در پلتفرم به روز شده Uniswap v.2 تعویض کرد.
پروتکل نقدینگی خودکار
روش یونی سوآپ یا Uniswap برای حل مشکل نقدینگی صرافی‌های متمرکز (که در ابتدا توضیح داده شد) از طریق یک پروتکل نقدینگی خودکار است. این کار با تشویق افراد به معامله در صرافی با این هدف که آنها را به تامین‌کنندگان نقدینگی (LP) تبدیل کند، عمل می‌کند: به این ترتیب که کاربران یونی سوآپ همگی پول خود را جمع می‌کنند و وجوهی را ایجاد می کنند تا برای اجرای همه معاملاتی که در پلتفرم انجام می‌شود، مورد استفاده قرار گیرد. هر توکن لیست شده دارای استخر مخصوص به خود است که کاربران می‌توانند در آن مشارکت داشته باشند. قیمت هر توکن با استفاده از یک الگوریتم ریاضی که توسط رایانه اجرا می‌شود، محاسبه می‌شود (در ادامه در قسمت نحوه تعیین قیمت توکن توضیح خواهیم داد).
با این سیستم، خریدار یا فروشنده مجبور نیست منتظر وجود طرف مقابل برای تکمیل معامله باشد. در عوض، آنها می‌توانند هر معامله‌ای را فوراً با قیمت مشخصی انجام دهند؛ مشروط بر اینکه نقدینگی کافی در استخر خاص برای تسهیل آن وجود داشته باشد.
هر LP در ازای قرار دادن وجوه خود، یک توکن دریافت می‌کند که نشان‌دهنده سهم او در استخر است. به عنوان مثال، اگر شما 10,000 دلار به یک استخر نقدینگی که در مجموع 100,000 دلار دارد کمک کنید، توکنی به ازای 10 درصد از آن استخر دریافت خواهید کرد. این توکن را می‌توان به ازای سهمی از کارمزد معاملات بازخرید کرد. یونی سوآپ به ازای هر معامله‌ای که در پلتفرم انجام می‌شود، 0.30٪ به عنوان کارمزد از کاربران دریافت می‌کند و به طور خودکار آن را به ذخیره نقدینگی ارسال می کند.
هر زمان که یک تامین‌کننده نقدینگی تصمیم به خروج از استخر می‌گیرد، بخشی از کل کارمزد را با توجه به مبلغ سهام خود در آن استخر، از این ذخیره دریافت می‌کند. پس از این اتفاق، توکنی که نشان‌گر میزان بدهی استخر به تامین‌کنندگان بوده است، از بین می‌رود.
پس از ارتقاء نسخه دوم یونی سوآپ، کارمزد پروتکل جدید معرفی شد که می‌توان آن را از طریق رای جامعه، روشن یا خاموش کرد و اساساً از هر 0.30٪ کارمزد معاملاتی، 0.05٪ آن به صندوق Uniswap تعلق می‌گیرد که برای تأمین مالی توسعه آینده مورد استفاده قرار می‌گیرد. در حال حاضر، این گزینه کارمزد خاموش است، با این حال، اگر روزی روشن شود، به این معنی است که LPها 0.25٪ از کارمزد معاملات استخر را دریافت خواهند کرد و مابقی سهم خود یونی سواپ است.
نحوه تعیین قیمت توکن
یکی دیگر از عناصر مهم این سیستم، نحوه قیمت‌گذاری هر توکن است. به جای سیستم دفتر سفارشات که قیمت هر دارایی توسط بالاترین قیمت خریدار و کمترین قیمت فروشنده تعیین می‌شود، یونی سوآپ از یک سیستم بازارساز خودکار (AMM) استفاده می‌کند. این روش جایگزین برای تعدیل قیمت دارایی بر اساس عرضه و تقاضا از یک معادله ریاضی استفاده می‌کند. این سیستم با افزایش و کاهش قیمت یک کوین، بسته به نسبت تعداد کوین‌ها در استخر مربوطه کار می کند.
معادله تعیین قیمت هر توکن x*y=k است که x مقدار توکن A و y مقدار توکن B را نشان می‌دهد. K یک مقدار ثابت است؛ یعنی عددی است که تغییر نمی‌کند. یونی سوآپ دو، این دو مقدار را که سهم توکن A و B از استخر نقدینگی است در هم ضرب کرده و کل نقدینگی استخر را در نظر می‌گیرد و همانطور که اشاره شده مقدار K تغییر نمی‌کند.
به عنوان مثال، استخر LINK/ETH را در نظر بگیرید. شخصی می‌خواهد چین لینک (LINK) را با استفاده از یونی سوآپ در استخر معامله کند. او تعداد زیادی LINK به استخر اضافه می کند که باعث می‌شود تعداد LINK در استخر نسبت به تعداد اتر افزایش یابد. از آنجایی که مقدار K باید ثابت بماند، پس باید قیمت اتر افزایش یابد. در حالی که قیمت لینک در استخر کاهش می‌یابد. بنابراین هرچه لینک بیشتری وارد استخر شود، اتر کمتری در ازای آن دریافت می‌کند.
ظرفیت استخر نقدینگی همچنین تعیین می‌کند که قیمت توکن‌ها در طول معامله چقدر تغییر می‌کند. هر چه پول (یعنی همان نقدینگی) در یک استخر بیشتر باشد، انجام معاملات بزرگ‌تر بدون کاهش قیمت آسان‌تر است.
آربیتراژ (Arbitrage)
معامله‌گران آربیتراژ یکی از اجزای حیاتی اکوسیستم یونی سوآپ هستند. آنها معامله‌گرانی هستند که در یافتن اختلاف قیمت در چندین صرافی تخصص دارند و از آنها برای تضمین سود استفاده می‌کنند. به عنوان مثال، اگر بیت کوین در صرافی کراکن به قیمت 35,500 دلار و در بایننس با قیمت 35,450 دلار معامله شود، می‌توانید بیت کوین را در بایننس بخرید و آن را در کراکن بفروشید و به آسانی سود کسب کنید. اگر این کار با حجم زیاد انجام شود، می‌توان سود قابل توجهی را با ریسک نسبتاً کم به دست آورد. کاری که معامله‌گرهای آربیتراژ در یونی سوآپ (Uniswap) انجام می‌دهند این است که توکن‌هایی را پیدا کنند که بالاتر یا کمتر از میانگین قیمت بازارشان معامله می‌شوند تا بر این اساس آنها را بخرند یا بفروشند. آنها این کار را تا زمانی انجام می‌دهند که قیمت توکن مطابق با قیمت سایر صرافی‌ها متعادل شود و دیگر سودی حاصل نشود. این رابطه هماهنگ بین سیستم سازندگان بازار خودکار و معامله‌گران آربیتراژ چیزی است که قیمت توکن یونی سوآپ را متناسب با بقیه بازار حفظ می‌کند.
نحوه استفاده از Uniswap
شروع کار با یونی سوآپ نسبتاً ساده است، اما نکته‌ای که باید در نظر داشته باشید این است که از قبل یک کیف پول که ERC-20 را پشتیبانی می‌کند مانند MetaMask ،WalletConnect ،Coinbase ،Portis یا Fortmatic نصب کنید.
به یکی از این کیف پول‌ها اتریوم ارسال کنید تا بتوانید معامله یونی سوآپ را انجام دهید و همچین قادر باشید کارمزد تراکنش‌های اتریوم (گس فی) را نیز پرداخت کنید. بسته به اینکه چند نفر از شبکه استفاده می‌کنند، پرداخت‌های گس فی از نظر قیمت متفاوت است. اکثر سرویس‌های کیف پول سازگار با ERC-20 هنگام پرداخت از طریق بلاک چین اتریوم سه انتخاب را در اختیار شما قرار می‌دهند: آهسته، متوسط یا سریع. سرعت آهسته، ارزان‌ترین و سرعت سریع، گران‌ترین گزینه است. سرعت متوسط هم به لحاظ هزینه، جایی در این بین قرار دارد. این تعیین می‌کند که تراکنش شما با چه سرعتی توسط ماینرهای شبکه اتریوم پردازش می‌شود.
توکن یونی (UNI)
توکن یونی سوآپ UNI نام دارد که یک توکن حاکمیتی است. یونی این حق را به دارندگان می‌دهد که در مورد پیشرفت‌ها و تغییرات جدید در پلتفرم، از جمله نحوه توزیع توکن‌های ضرب شده در جامعه و توسعه‌دهندگان و همچنین هرگونه تغییر در ساختار هزینه‌ها، رأی دهند. توکن UNI در ابتدا در سپتامبر 2020 در تلاشی برای جلوگیری از مهاجرت کاربران به صرافی رقیب، یعنی DEX SushiSwap ایجاد شد.
یونی سواپ در حین راه‌اندازی این توکن، اقدام به ایردراپ ۴۰۰ توکن یونی کرد. این ایردراپ به آدرس هر کدام از کیف پول‌هایی تعلق گرفت که پیش از اول سپتامبر از یونی سواپ استفاده کرده بودند.
